Historia literatury

Prepostmodernista? O groteskach K.I. Gałczyńskiego

Zagadnienie groteski u Gałczyńskiego wydaje się godne rozważenia z wielu względów. Każe zastanowić się przede wszystkim nad jej miejscem i znaczeniem w twórczości poety. Nie sprowadzała się ona wprawdzie do utworów groteskowych, jednakże nurt groteskowy stanowił w niej wydatny rys i oddziaływał także na styl i poetykę utworów, których wprost do groteski nie można by zaliczyć.

„Nos” Gogola – Szostakowicza

Można podziwiać dwudziestodwuletniego Dymitra Dymitrowicza Szostakowicza, który na przełomie 1927 i 1928 roku zdecydował się napisać muzykę do libretta operowego stworzonego na podstawie nieśmiertelnego opowiadania Mikołaja Gogola Nos, powstałego prawie sto lat wcześniej (1832–1833).

Perypetie romantycznego podmiotu. Wzlot i upadek

W znanej rozprawie Pojęcie romantyzmu w historii literatury (1949) René Wellek wyróżnił trzy główne cechy romantyzmu europejskiego. Jedną z nich stanowiła wyobraźnia, inną – koncepcja żywej, organicznej natury, jeszcze inną – symbole i mity, kształtujące poetykę i styl utworów poetyckich.

Czy Norwid był dekonstrukcjonistą?

Dekonstrukcjonizm w Polsce przestał być wyłącznie teorią, wszedł do praktyki badawczej. Dokonało się to dzięki książce Wiesława Rzońcy Norwid poeta pisma. Próba dekonstrukcji dzieła. Książka ta, głosi angielskie streszczenie, „stanowi pierwszą próbę praktycznego zastosowania metodologicznych założeń dekonstrukcjonizmu w badaniach historycznoliterackich w Polsce”.

Temat kresowy po wojnie

Temat kresowy w powieści polskiej przechodził po 1945 roku zmienne i zastanawiające koleje losu. W czasach PRL-u otaczała go pewna wstydliwość, bywał przez czynniki oficjalne oraz instytucje kierujące życiem literackim i kulturalnym tonowany lub wręcz wyciszany, spychany na jego marginesy. Kształtujące i kontrolujące je władze partyjne i państwowe uważały go za politycznie sporny, zapalny, wręcz wybuchowy. Upodabniał się w ich oczach do puszki Pandory, z którą należało obchodzić się ostrożnie, najlepiej – omijać ją.

Leopold Buczkowski – Kres Kresów

Do Leopolda Buczkowskiego w pełni przystaje określenie: „pisarz kresowy”, i on sam, jak się zdaje, przyjąłby je z wdzięcznością. Przyjąłby je zapewne w narzucającej się tutaj, istotnej dla słowa „kres” oraz „kresowy”, podwójnej wykładni. W pierwszej kojarzy ona „Kresy” z określoną geograficznie przestrzenią, w tym wypadku z południowo-wschodnią częścią dawnej Rzeczypospolitej, z Podolem i Wołyniem, jeszcze dokładniej, z pograniczem rozcinającym historyczne przedrozbiorowe Podole i Wołyń na część austriacką i rosyjską (cięcia tego dokonano, jak wiadomo, w wyniku pierwszego rozbioru Polski w 1772 roku).

Pop i pornopowieści Jerzego Kosińskiego. Melanże polsko- żydowsko-amerykańskie

Pytanie o sztukę powieściową Jerzego Kosińskiego jest zasadne, jednakże wymaga ono sprecyzowania. Dotyczy w pierwszym rzędzie tego, czy pisarstwo jego daje się sprowadzić do jakichś ogólnych i stałych reguł, czy też przeciwnie, każdy utwór jest jedyny i niepowtarzalny, wyklucza możliwość porównania go z innymi. Konsekwencją tej drugiej odpowiedzi byłaby opinia, iż pisarstwo J. Kosińskiego nie ma w literaturze światowej precedensów i odpowiedników. Tymczasem już nawet pobieżny przegląd jego dorobku powieściowego pokazuje, że tak nie jest.

Legitymizacja: najważniejszy problem powieści (o „epopei” W. Odojewskiego Zasypie wszystko, zawieje…)

Dekonstrukcjonizm podważył roszczenia teorii do bycia „przewodniczką analizy” konkretnych utworów. Pojawiło się zatem pytanie, czym wypełnić powstałą próżnię, jakimi regułami kierować się w analizie powieści i czy w ogóle kierować się jakimiś regułami. Być może kwestia ta nie ma większego znaczenia w wypadku utworów mniej znaczących.

Różewicz, groteska i… postmodernizm

Sprawa istnienia groteski w twórczości Tadeusza Różewicza była i pozostaje nadal sporna. Warto przypomnieć, iż do upowszechnienia i utrwalenia poglądu o jej „niegroteskowości” przyczynił się w niemałym stopniu sam pisarz, zaś wielu krytyków i badaczy poddało się jego sugestiom w tym względzie bezkrytycznie, z pełną wiarą.

Wyznaczniki i kryteria mistyki. O wierszach liryczno-mistycznych Juliusza Słowackiego

Wielu — jeśli nie większość — współczesnych badaczy życia i twórczości Juliusza Słowackiego uznaje zgodnie, że — mówiąc słowami Ferdydurke Witolda Gombrowicza — „poeta mistykiem był”.