Historia literatury

Witkacy i wiry przemian

Kim był Witkacy? Jakim był człowiekiem? Jakim był pisarzem i artystą? Jaką wartość ma dzieło, które stworzył? W jakich nurtach literatury i sztuki XX wieku się mieści? Nie ulega chyba wątpliwości, że pytania te należą do najbardziej intrygujących, a odpowiedzi na nie do niełatwych. Witkacy był bowiem postacią zagadkową i pełną sprzeczności, wymykającą się gładkim i jednoznacznym formułkom.

„Brat przeciw bratu”. Konflikty polsko-ukraińskie w literaturze polskiej (uwagi wstępne)

Dzieje etnicznych stosunków wzajemnych, jak wiadomo, obfitują nie tylko w sytuacje współżycia i przykładnej zgody, ale także w konflikty, w tym również konflikty między stronami skądinąd sobie bliskimi, złączonymi wielorakimi pokrewieństwami. Podobnie jak współżycie i zgoda, także konflikty oddziaływały na wzajemne stosunki i wzajemną percepcję, zapisywały się w pamięci bliskich sobie zbiorowości etnicznych, utrwalały się w niej, nierzadko rodziły nieufność i uprzedzenia, które z kolei same w sobie stawały się zarzewiem nowych konfliktów.

O poetyce powieści Jerzego Kosińskiego

Pytanie o sztukę powieściopisarską J. Kosińskiego jest ze wszech miar poznawczo uprawnione i doniosłe, jednakże wymaga ono sprecyzowania. Otóż dotyczy ono w pierwszym rzędzie tego, czy sztuka ta daje się sprowadzić do jakichś ogólnych i stałych reguł, czy też przeciwnie, pisarstwo to wymyka się badaniom generalizującym i domaga się uznania, iż każdy utwór omawianego pisarza jest dziełem jedynym i niepowtarzalnym, uniemożliwiającym porównywanie go z innymi.

On The Poetics of Jerzy Kosinski’s Novels

The question of Jerzy Kosinski’s art, while by all means legitimate and significant, calls for a more accurate explanation. First of all, it is the question of whether his art is definable in terms of some general and invariable rules, or perhaps conversely, it escapes generalization and requires the recognition of the fact that each book is idiosyncratic and unique, preventing comparison with anything else.

Mickiewicz: kropla romantyzmu i prometejski humanizm

Mickiewicza chcą mieć wszyscy… Dwieście lat po dacie przyjścia na świat poety nie ma końca uroczystościom i obchodom rocznicowym. Mimowolnie przypomina się pytanie współczesnego Mickiewiczowi Norwida Coś ty uczynił ludziom, Mickiewiczu? z pisanego w 1856 roku wiersza, który proroczo zestawiał mizerię tułaczki i śmierci pisarza z blaskiem pośmiertnej sławy oraz z namiętnymi sporami o jego dziedzictwo ideowe i artystyczne, z próbami „podpięcia się” pod to dziedzictwo czy zawłaszczenia go.

Wspólnota i konflikty. Idea słowiańska w hostoriozofii polskiej. Konstrukcja i dekonstrukcja ideału wspólnotowego

W kwestii słowiańskiej dziewiętnastowieczni historiozofowie polscy znaleźli się w kłopotliwej sytuacji, z którą musieli się tak czy inaczej uporać. Jednym z ich dążeń było włączenie Słowian w obręb powszechnodziejowych konstrukcji historiozoficznych oraz wyjaśnienie roli odgrywanej przez nich w przeszłości i wskazanie przypadającego Słowianom udziału w kształtowaniu przyszłości. Wychodząc z uczuć słowianofilskich oraz przesłanek o charakterze panslawistycznym, historiozofowie polscy zazwyczaj idealizowali przeszłość oraz przedstawiali przyszłość jako urzeczywistnienie idei jedności wszechsłowiańskiej, traktowanej jako człon wspólnoty powszechnodziejowej i ogólnoludzkiej.

Religijność Mickiewicza. Próba fenomenologii egzystencjalno-kulturowej

Religijność Mickiewicza stawia badacza jego pism i biografii przed wieloma trudnymi problemami. Związek poety z chrześcijaństwem uchodzi za oczywistość, ale rzecz wielce komplikuje się, gdy przychodzi odpowiedzieć na bardziej dociekliwe pytania: po pierwsze, co to znaczy, że Mickiewicz był chrześcijaninem (samo określenie „być chrześcijaninem” wciąga nas w labirynt skomplikowanych zagadnień tożsamości religijnej), po drugie, jakiego rodzaju był chrześcijaninem (chrystianizm bowiem jest zjawiskiem historycznie różnokształtnym i rozwarstwionym), po trzecie, kim w aspekcie religijnym poeta był jeszcze ponadto, oprócz tego, że był chrześcijaninem. Trzecie pytanie dotyczy w istocie rzeczy religijności Mickiewicza w jej ogólnym, antropologicznym znaczeniu.

Problem dialogu w twórczości Iwana Franki

Każda określona i wyrazista formacja historyczna kreuje obraz przeszłości, który ukazuje jej korzenie, wyznacza miejsce we współczesności i uzasadnia program na przyszłość, tj. cele, jakie pragnie ona zrealizować. I odwrotnie, również ważne zjawiska przeszłości – utrwalone w postaci faktów, dokumentów i legend – ukazują się w zwierciadle (czy raczej: w zwierciadłach) współczesności, która patrzy na nie i ocenia je po swojemu, stosownie do własnych uwarunkowań, doświadczeń i potrzeb, ale które wywierają też na nią częstokroć przemożny wpływ.

Trudny Norwid, trudna metodologia. Jak badać Norwida?

Pytanie „jak badać Norwida” jest z natury swej otwarte. Każdy norwidolog, który zajmuje się tymi czy innymi aspektami biografii, kontekstu historycznego, języka, pisarstwa, twórczości artystycznej lub recepcji Norwida musi – a przynajmniej powinien – zająć wobec niego stanowisko. Decyzja o sposobie badania zależy jednakże od wielu czynników. Określa ją cel, przedmiot i zakres badania.

Ja – wszechświat. Romantyczna Kosmologia w perspektywie porównawczej (Juliusz Słowacki Genezis z Ducha – Edgar Allan Poe Eureka)

Wzajemnych relacji Juliusza Słowackiego i amerykańskiego pisarza Edgara Allana Poego w żaden sposób nie da się opisać frazą „rozłączeni – lecz jeden o drugim pamięta. Roczne daty ich urodzin i śmierci są, co prawda, takie same (1809-1849), ale tworzyli oni na odległych od siebie kontynentach, jeden w Europie, drugi w Ameryce Północnej. Poruszali się w różnych środowiskach, nigdy nie spotkali się, nie ma też wzmianek o tym, by jeden czytał utwory drugiego.