Pola badawcze

Siła i moralność. W kręgu utopii słowa—siły Norwida

Motywy siły, mocy i potęgi występują w przekroju całej poetyckiej i pisarskiej twórczości Norwida. Są obecne w poematach (odgrywają doniosłą konstrukcyjną oraz ideotwórczą rolę w Pompei i Rzeczy o wolności słowa), wierszach (Vendóme), legendach (Cywilizacja), traktatach, szkicach, memoriałach, notach, listach itd. Jednakże nie pojawiają się one w sposób przypadkowy lub oderwany.

Cypriana Norwida program odbudowy wysokich ideałów

W niespokojnej twórczości Norwida utrzymuje się stałe napięcie między „linią ziemską, horyzontalną” oraz „linią nadziemską, prostopadłą — z nieba padła” (PW, III, s. 464). Obie te linie — horyzontalna i wertykalna, pozioma i pionowa, przecinająca płasko ziemię i wspinająca się ku niebu — tworzą dwa podstawowe wymiary zawartego w jego utworach obrazu świata.

Tekst widowiskowy (Z problemów poetyki dramatu)

Zamiast wyjaśnień wstępnych:
Pp. gramatycy zaprzątać się zwykli jakąś abstrakcyjną mową, której nie ma. Mowa, dlatego że jest mową, musi być nieodzownie dramatyczną! I jakże byłaby inaczej mową? Monolog nawet jest rozmową z sobą albo z duchem rzeczy.
Uwagi te mieściłyby się w poetyce opisowej dramatu, gdyby w pełni było wiadome, co składa się na poetykę opisową dramatu. Dlatego, w celu uniknięcia nieporozumień, należałoby na wstępie określić ich zadanie.

Paradygmat funkcjonalny i literatura (funkcjonalizm w literaturoznawstwie, zdobycze, krytyka)

Paradygmat funkcjonalny zrobił w literaturoznawstwie XX wieku wielką karierę. Dominował w krytyce i nauce o literaturze przez około pół wieku, w przybliżeniu w okresie 1920−1970. Uważano go w tym czasie za wzór poprawności poznawczej w krytycznej i naukowej refleksji o literaturze. Kategoria «funkcji» stała się podstawą interpretacji oraz badania literatury, Wyjaśnić poszczególne składniki w literaturze lub zjawisko literackie w całości znaczyło tyle, co określić jego funkcję. Ignorowanie tej kategorii równało się z kolei lekceważeniu wskazań metodologii. Narażało interpretację lub badanie literatury na zarzuty amatorstwa, fuszerki lub, co gorsza, wstecznictwa.

Przyszłość i zasady genologii. O czeskiej szkole genologicznej Z Brna

Dwie czeskie książki na temat genologii – Ivo Pospíšila Genologie a proměny literatury oraz Ludvíka Štěpána Polská epigramatika. Žánry fraška a epigram ve spektra malých literárních forem wyrastają z doświadczeń brneńskiej szkoły komparatystyczno-genologicznej, reprezentowanej przez M. Mikuláška, D. Kšicovą, J. Mandáta, J. Buriana, V. Vlašínową, a także z badań innych czeskich literaturoznawców i slawistów. Przywołane prace reprezentują – niezależnie od interesującej problematyki teoretycznej oraz inspirujących analiz – warsztat i zaplecze intelektualne czeskiej slawistyki, której wybitnymi przedstawicielami byli znani i wpływowi w skali międzynarodowej uczeni, jak Roman Jakobson, Frank Wollman czy René Wellek.

Gatunki literackie jako wartości

Dyskusje na temat pojęcia gatunku, poszukiwanie cech i wyróżników gatunkowych dla konkretnych zjawisk, podziały na gatunki i rodzaje całych połaci rzeczywistości — to fakty międzydyscyplinarne, spotykane na terenie filozofii, logiki, teorii sztuki, nauki o literaturze, przyrodoznawstwa. W czasach nowożytnych kategoria gatunku znalazła zastosowanie m.in. w antropologii filozoficznej, dociekającej wyróżników gatunkowych człowieka — dostrzeganych, jak wiadomo, w rozumności, pracy przedmiotowej, posługiwaniu się symbolami, zdolności dialogowania.

Poetyka pragmatyczna (uwagi o jej przedmiocie i zadaniach badawczych)

Żeby pokazać odrębność poetyki pragmatycznej, warto postarać się o kontrast. Jeżeli poetyka strukturalna, najogólniej mówiąc, koncentruje się wokół zagadnień struktury tekstu artystycznego i swoistych cech ucieleśnionej w nim sztuki słowa, wokół pytania „co przekształca komunikat językowy w dzieło sztuki”, jeżeli poetyka w kształcie zaproponowanym przez Ingardena, nazwijmy ją poetyką fenomenologiczną, postuluje, aby ustalać „faktyczną istotę ogólnych struktur, właściwości lub związków występujących w rzeczywiście istniejących dziełach sztuki literackiej” oraz „wykrywać pewne powszechne związki między składnikami i między momentami dzieł”, to poetyka pragmatyczna na tym tle zajmuje się typami, formami, właściwościami i funkcjami wszelkiego rodzaju tekstów, które pojawiają się w związku z ich przeznaczeniem użytkowym i zastosowaniami praktycznymi. Inaczej mówiąc, poetyka pragmatyczna odpowiada na pytanie, co decyduje o użyteczności danego tekstu, jakie cechy i warunki określają jego wartość instrumentaino-użytkową dla wytwórcy i dla użytkownika.

W stronę deontologii. Dekonstrukcja ontologii u Kierkegaarda i jej następstwa

Niniejsze rozważania wypada rozpocząć od postawienia pewnego zasadniczego pytania. Dotyczy ono mianowicie tego, czy Kierkegaard odwołuje się w swych pismach jawnie lub skrycie do określonej ontologii, inaczej, czy opiera się w swych rozważaniach na jakichś ogólnych stwierdzeniach o naturze i właściwościach bytu oraz o byciu tego bytu, czy też przeciwnie, ontologia, bez względu na to, jak by ją nie definiować i nie rozumieć, rozpływa się po prostu w indywidualistycznej i egzystencjalnej antropologii autora Nienaukowego zamykającego post scriptum. Tym samym przestaje cokolwiek znaczyć i na czymkolwiek ważyć oraz zwyczajnie znika z pola widzenia.

Etyka Kierkegaarda – jej aspekty, funkcje i znaczenie

Miejsce etyki w myśli i pisarstwie Kierkegaarda było pod każdym względem znaczące. Nie była ona zjawiskiem izolowanym, lecz stanowiła „część większej całości”, zwanej nauką o stadiach życia. Określała mianowicie jedną z trzech możliwości egzystencjalnej samorealizacji człowieka. Graniczyła tedy z jednej strony z egzystencją, którą duński pisarz nazywał „estetyczną”, z drugiej – z radykalnie pojętą, wymagającą wyrzeczeń egzystencją religijną.

Tożsamość bez maski. W kręgu Punktu widzenia i autobiografii Kierkegaarda

Rozważania o pisarstwie Kierkegaarda, który w roli „filozofa”, jako inicjator myśli egzystencjalnej, uzyskał rozgłos, pomijają często okoliczność, że koncepcja, którą stworzył (lub skromniej, krąg zagadnień, którymi się interesował i o których pisał) nie była dla niego ani samoistnym celem, ani wartością nadrzędną. Kierkegaard, jak wynikało z jego własnych wyznań, nie aspirował do stworzenia odrębnego i samodzielnego kierunku.