ironia

Ironia, poetyka, antropologia (w kręgu Kierkegaarda)

Kierkegaard był badaczem ironii, był myślicielem i pisarzem ironicznym. W istocie rzeczy ucieleśniał typ osobowości ironicznej, typ człowieka, który własne życie oraz kontakty z innymi ludźmi kształtował jako spektakl ironii. Mimo że niejednokrotnie zwalczał romantyków, deklarował się jako ich przeciwnik ideowy, to przecież w tym charakterze — w roli ironisty całkowitego — należał do ich rodziny. Był jednym z nich przez to, że rozmyślnie zacierał granice między ironią w znaczeniu mowy, sposobu porozumiewania się z otoczeniem i czytelnikami, a ironią w znaczeniu postawy egzystencjalnej i rodzaju życia.

Ironiczna antropologia. Rozdwojenie i podwojenie człowieka u Kierkegaarda

Autor zajmuje się problemami podwojenia (fordoblelse) oraz dwoistości (dobbelthed) człowieka u Sørena Kierkegaarda. Oba te problemy stanowią kluczowe aspekty „ironicznej antropologii” kształtowanej przez duńskiego pisarza i myśliciela. Punktem wyjścia przedstawionej tutaj koncepcji antropologicznej było podwojenie i rozszczepienie znaczeń w akcie ironii przeniesione następnie w sferę jaźni oraz egzystowania jednostki (den enkelte), która u Kierkegaarda sama w sobie jest połączeniem różnorakich przeciwieństw: indywidualności i powszechności, subiektywności i zewnętrzności, doczesności i wieczności itd.; której „przytomne istnienie” miało wyrażać się w ich ujawnieniu i utrzymywaniu w stanie konfrontacji. W ten sposób postulowaną treścią ludzkiego istnienia stawała się ironia egzystencjalna, będąca sui generis odwzorowaniem i „powtórzeniem” (gentagelse) ironii retorycznej.