Pola badawcze

Podmiot poznania i podmiot egzystencji u Kierkegaarda

Określenie «podmiot poznania» wydaje się oczywiste tylko powierzchownie i na pierwszy rzut oka. Wstępne intuicje sytuują je w polu problemowym, w którym pojawiają, się inne, powjązane z nim wewnętrznie kategorie teoretyczne, takie jak «przedmiot poznania», «narzędzia poznania», «wyniki badawcze» itd. 1 . Z wyodrębnieniem podmiotu poznania łączy się mianowicie przekonanie, iż — oprócz swoistej działalności badawczej, instrumentarium, przedmiotu — istnieje również ktoś, kto tę działalność uprawia, posługuje się stosowanymi w niej narzędziami, określa przedmiot tej działalności i w pewien sposób do niego się odnosi, uzyskuje w następstwie jego penetracji rezultaty poznawcze.

Wyznaczniki i kryteria mistyki. O wierszach liryczno-mistycznych Juliusza Słowackiego

Wielu — jeśli nie większość — współczesnych badaczy życia i twórczości Juliusza Słowackiego uznaje zgodnie, że — mówiąc słowami Ferdydurke Witolda Gombrowicza — „poeta mistykiem był”.

Witkacy i wiry przemian

Kim był Witkacy? Jakim był człowiekiem? Jakim był pisarzem i artystą? Jaką wartość ma dzieło, które stworzył? W jakich nurtach literatury i sztuki XX wieku się mieści? Nie ulega chyba wątpliwości, że pytania te należą do najbardziej intrygujących, a odpowiedzi na nie do niełatwych. Witkacy był bowiem postacią zagadkową i pełną sprzeczności, wymykającą się gładkim i jednoznacznym formułkom.

Poezja filozoficzna Szymborskiej (człowiek, byt, poznanie, etyka)

Opis poetyckiej filozofii Wisławy Szymborskiej wymaga w pierwszej kolejności odpowiedzi na pytanie o źródło filozofowania. Jaka energia wprawia w ruch mowę poetki i nadaje jej kształt liryki filozoficznej? Jakie założenia tkwią u podstaw myśli, która staje się słownie i poetycko stwierdzeniem stanu rzeczy i uogólnieniem, poznaniem otaczającego świata i rozpoznaniem w nim siebie, wewnętrznie przeżytą prawdą rzeczową – o nim samym, o czytelniku, o wszystkim, co istnieje? Podnietą filozofowania, jak wiadomo, bywały z gruntu odmienne doświadczenia.

„Brat przeciw bratu”. Konflikty polsko-ukraińskie w literaturze polskiej (uwagi wstępne)

Dzieje etnicznych stosunków wzajemnych, jak wiadomo, obfitują nie tylko w sytuacje współżycia i przykładnej zgody, ale także w konflikty, w tym również konflikty między stronami skądinąd sobie bliskimi, złączonymi wielorakimi pokrewieństwami. Podobnie jak współżycie i zgoda, także konflikty oddziaływały na wzajemne stosunki i wzajemną percepcję, zapisywały się w pamięci bliskich sobie zbiorowości etnicznych, utrwalały się w niej, nierzadko rodziły nieufność i uprzedzenia, które z kolei same w sobie stawały się zarzewiem nowych konfliktów.

O poetyce powieści Jerzego Kosińskiego

Pytanie o sztukę powieściopisarską J. Kosińskiego jest ze wszech miar poznawczo uprawnione i doniosłe, jednakże wymaga ono sprecyzowania. Otóż dotyczy ono w pierwszym rzędzie tego, czy sztuka ta daje się sprowadzić do jakichś ogólnych i stałych reguł, czy też przeciwnie, pisarstwo to wymyka się badaniom generalizującym i domaga się uznania, iż każdy utwór omawianego pisarza jest dziełem jedynym i niepowtarzalnym, uniemożliwiającym porównywanie go z innymi.

On The Poetics of Jerzy Kosinski’s Novels

The question of Jerzy Kosinski’s art, while by all means legitimate and significant, calls for a more accurate explanation. First of all, it is the question of whether his art is definable in terms of some general and invariable rules, or perhaps conversely, it escapes generalization and requires the recognition of the fact that each book is idiosyncratic and unique, preventing comparison with anything else.

Między poetyką i antropologią postaci

W szkicu Milczenie Norwid zauważył przekornie, że zawsze otwiera się możliwość poznania czegoś nowego, ponieważ zawsze można odkryć – choćby własny nos. Tę uwagę poety można z powodzeniem odnieść do postaci literackiej. Takim „nosem” w literaturze i badaniach literackich – czymś oczywistym i jednocześnie stosunkowo mało znanym – jest postać literacka.

Mickiewicz: kropla romantyzmu i prometejski humanizm

Mickiewicza chcą mieć wszyscy… Dwieście lat po dacie przyjścia na świat poety nie ma końca uroczystościom i obchodom rocznicowym. Mimowolnie przypomina się pytanie współczesnego Mickiewiczowi Norwida Coś ty uczynił ludziom, Mickiewiczu? z pisanego w 1856 roku wiersza, który proroczo zestawiał mizerię tułaczki i śmierci pisarza z blaskiem pośmiertnej sławy oraz z namiętnymi sporami o jego dziedzictwo ideowe i artystyczne, z próbami „podpięcia się” pod to dziedzictwo czy zawłaszczenia go.

Humanista na rozstaju dróg

Przewaga myślenia krytycznego we współczesności sprawiła, że trudno dziś powiedzieć pozytywnie, na czym polega humanizm, a jeszcze trudniej zdecydować się, czy być humanistą i jak nim być, jeśli ktoś miałby takie życzenie. Humanista to niewątpliwie brzmi dumnie, ale to brzmi także nieco staroświecko i pompatycznie. W epoce rzeczowości, pragmatyzmu i upadku „wielkich narracji światopoglądowych” deklaracji takich nie odbiera się najlepiej. Dobra podpowiedź mówiłaby, że najstosowniej być humanistą powszednio i potocznie, w głębi serca i w skrytości ducha, bez fanfar i szumu. Pojawia się jednak ciągle to ambarasujące pytanie, co to znaczy być humanistą, jak nim być, chociażby właśnie na co dzień.